Twierdze osiemnastowiecznej Europy T. IV

WSTĘP To już czwarty tom serii poświęconej twierdzom osiemnastowiecznej Europy. Tak jak w poprzednich zostały w nim zamieszczone studia i materiały omawiające fortyfikacje stałe pod względem architektonicznym, stacjonujące w nich garnizony oraz zgromadzone tam uzbrojenie i wyposażenie. Poza tym zaprezentowano działania zbrojne polegające na obronie lub próbie zdobycia danej twierdzy, a także teorię sztuki wojennej. Podobnie też jak poprzednio, w publikacji rozszerzono zakres chronologiczny, wychodząc poza umowny wiek XVIII. Tom składa się z siedemnastu studiów, które podzielono pomiędzy cztery działy tematyczne, oraz z jednego tekstu źródłowego. W pierwszej części zamieszczono trzy teksty omawiające źródła dotyczące tematyki fortyfikacyjnej, począwszy od austriackich archiwaliów ukazujących budowle obronne na terenie Galicji (Michał Baczkowski), przez opis i analizę porównawczą map, planów i przedstawień ikonograficznych prezentujących osiemnastowieczny obraz twierdzy zamojskiej ( Jacek Feduszka), po problematykę funkcjonowania rosyjskich twierdz w świetle postanowień Kodeksu wojskowego Piotra I z 1716 r. (Paweł Krokosz). Część druga została poświęcona twierdzom w ścisłym znaczeniu tego słowa, zarówno planom ich wzniesienia czy modernizacji, jak i funkcjonowaniu w omawianej epoce. Zebrano tu zagadnienia dotyczące zmian zachodzących w latach 1660–1793 w kluczowej fortyfikacji broniącej Gdańska – czyli w Wisłoujściu (Maciej Flis), austriackie plany modernizacji twierdzy kłodzkiej z pierwszej połowy XVIII w. i z czasów wojny siedmioletniej (Grzegorz Podruczny), koncepcje zgodnie z którymi wybudowano austriacką twierdzę w Terezinie ( Jiří Hofman), tureckie działania mające na celu przygotowanie twierdzy chocimskiej do wojny z lat 1788–1791 (Cengiz Fedakar) oraz plany ufortyfikowania zachodniej granicy Rosji przed pamiętną wyprawą Napoleona na Moskwę (Андрей Лукашевич). Kolejna część zbioru obejmuje teksty prezentujące twierdze w czasie działań wojennych. Tę część otwiera artykuł poświęcony obronie twierdzy Soroka w 1692 r., a więc jednemu z epizodów ostatniej wojny polsko-tureckiej (Zbigniew Hundert). W dalszej kolejności znajdują się teksty omawiające wojnę forteczną na terenie północnej Szkocji w czasie „Wielkiej Rebelii” lat 1745–1746 (Maciej Trąbski), oblężenie i kapitulację Belgradu w 1789 r. (Małgorzata Karkocha) oraz dwa artykuły dotyczące twierdzy kamienieckiej w czasie panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego (Adam Danilczyk i Renata Król-Mazur). W części czwartej zebrano studia ukazujące potencjał obronny twierdz Rzeczypospolitej Obojga Narodów, w postaci stacjonujących 12 tam garnizonów i uzbrojenia zgromadzonego w cekhauzach. Ze względu na specyfikę nowożytnych fortec na terenie państwa polsko-litewskiego w większości dotyczą one wojsk prywatnych – temu zostały poświęcone teksty omawiające garnizony obsadzające zamek rzeszowski Lubomirskich (Tomasz Karpiński) i twierdzę międzyboską należącą do Czartoryskich (Mariusz Machynia). Podobnie kwestia ta prezentuje się w otwierającym problematykę artykule na temat artylerii twierdz znajdujących się na terenie Wielkiego Księstwa Litewskiego z przełomu XVII i XVIII w. (Mikola Volkau). Jedynie kończący tę część artykuł przedstawia garnizon państwowy stacjonujący w twierdzy dubieńskiej (Łukasz Cholewiński). Tom zamyka tekst źródłowy autorstwa Jana Bakałowicza – polskiego inżyniera wojskowego z czasów stanisławowskich – przybliżający problematykę teorii wojny fortecznej, czyli metody obrony i zdobywania osiemnastowiecznych twierdz (Maciej Trąbski). Mamy nadzieję, że niniejsza publikacja przyczyni się do dalszego rozwoju badań nad historią wojskowości epoki nowożytnej, szczególnie nad szeroko rozumianą tematyką osiemnastowiecznych twierdz europejskich. Życzymy Państwu przyjemnej lektury! Maciej Trąbski Wstęp