Prawne i konserwatorskie aspekty zachowania i ochrony historycznych cmentarzy i cmentarzysk w Polsce

Umarłych wieczność dotąd trwa, dokąd pamięcią im się płaci Przywołany aforyzm Wisławy Szymborskiej doskonale oddaje założenia, jakie przyświecały zorganizowanej 17 listopada 2022 r. ogólnopolskiej kon-ferencji naukowej, jak i monografii stanowiącej swoiste podsumowanie wy-stąpień poszczególnych Autorów oraz wymiany poglądów w jej trakcie. Cmentarze pełnią istotną funkcję społeczną, nie tylko jako miejsce ostat-niego pożegnania ze zmarłymi oraz przestrzeń przeznaczona do przechowy-wania zwłok, lecz stanowią również materialny wyznacznik pamięci indywi-dualnej i zbiorowej. Jawią się tym samym jako przestrzeń o szczególnej funk-cji symbolicznej i historycznej, osobistej i utylitarnej. Ta wielowymiarowość zagadnień dotyczących miejsc pochówku znalazła odzwierciedlenie w pro-blematyce opracowań zawartych w niniejszej monografii. Poruszono w niej tematykę zarówno cmentarzysk najdawniejszych, których badania archeo-logiczne dostarczają bezcennej wiedzy na temat życia naszych antenatów, jak i kwestie dotyczące pochówków wyznaniowych aż po wątki związane ze współcześnie istniejącymi i zakładanymi miejscami pochówku. Odrębną po-zycję zajmują zagadnienia dotyczące prawnych aspektów związanych z funkcjonowaniem cmentarzy, a w ramach tej problematyki – również pro-blematyka dotycząca postępowania ze zwłokami. Philippe Aries, autor ważnej publikacji Człowiek i śmierć, stawia tezę, że dzisiejszy człowiek usiłuje przemilczeć śmierć. Rzeczywistości jednak nie da się zakłamać. Śmierć jest jedyną pewną rzeczą, która wydarzy się w naszym życiu. Cmentarze były, są i będą częścią ludzkiej kultury, świadomości i pa-mięci indywidualnej i zbiorowej. W ręce Czytelnika oddajemy więc publikację dotyczącą szerokiego spek-trum zagadnień dotyczących cmentarzy, która nie pretenduje do wyczerpu-jącego ich omówienia, lecz – w założeniu – ma stanowić przyczynek do re-fleksji i ewentualnej dalszej dyskusji na ten temat. Publikacja stanowi pokło-sie ogólnopolskiej konferencji naukowej pod tym samym tytułem, będącej piątą już konferencją z cyklu „Ochrona dziedzictwa narodowego”. 8 WSTĘP W tym miejscu, jako Redaktorzy monografii, serdecznie dziękujemy wszystkim Autorom tekstów za wkład naukowy wniesiony do niniejszej publikacji. Serdeczne podziękowania kierujemy do Szanownego Recenzenta, dra hab. Jarosława Czerwa, prof. UJK, za trud włożony w przygotowanie re-cenzji tekstów naukowych. Dziękujemy również Redakcji Wydawnictwa Uniwersytetu Jana Długosza w Częstochowie za serdeczność i nieocenioną pomoc w wydaniu niniejszej monografii. ANNA ROGACKA-ŁUKASIK DARIUSZ ROZMUS ŁUKASZ STRZĘPEK