La Pologne:précis d’histoire

Opis książki zarys dziejów Polski wydanej w języku francuskim, autorstwa prof. Piotra Biłosa W języku francuskim i polskim Précis et panorama de l’histoire de la Pologne des origines à nos jours Depuis quand ? Qui et comment ? Vers où ? Dans ce précis d'histoire de la Pologne, l'auteur (Professeur des Universités à l’Inalco à Paris) a relevé le défi de la clarté. Les faits sont sélectionnés en fonction de leur représentativité, mais également reliés de façon à rendre visibles les enchaînements. L'objectif est de donner aux lecteurs français des outils pour assimiler les diverses étapes de cette histoire et d’inciter ce lecteur à réfléchir sur la dimension supranationale de l'histoire polonaise. Cette histoire ne peut être décryptée qu’à l’aune de son rôle au sein de l’Europe. A cet égard, l’histoire de la Pologne, en incarnant un paradigme alternatif mais aussi complémentaire par rapport à l’histoire d’États tels que la France ou la Grande-Bretagne, apparaît utile à l'Europe d’aujourd'hui et de demain. Miroir qui nous est tendu, elle permet de tirer des conclusions sur les aventures avec l'identité et l'héritage des siècles passés de tout un chacun. Le stéréotype commode d’une Pologne clivée entre des nationalistes obscurantistes et des forces de progrès, ouvertes et tolérantes, gagne à être mis en perspective avec la longue tradition parlementaire et républicaine polonaises, le contexte de tolérance religieuse distinguant si fortement la vieille Pologne des conflits européens en la matière, mais aussi les décennies récentes de lutte pour retrouver la souveraineté. Ce sont ces dernières qui sont à l’origine, dans une large mesure, des débats actuels. Le recouvrement de l'indépendance en 1918 n'a pas été un événement tombé du ciel, car il a été précédé par de longues luttes menées non seulement sur le plan militaire. Il est temps d'élargir les idées françaises sur l'histoire de l'Europe centrale et orientale au-delà de la seule monarchie austro-hongroise, réputée avoir été la seule entité étatique à permettre jadis à cette région de fonctionner. La conscience de l'existence de l'ancienne Pologne, c'est-à-dire du Commonwealth polono-lituanien avec son système original et à bien des égards pionnier est extrêmement minoritaire en France. Bien sûr, les thèmes franco-polonais sont abordés, à commencer par la première alliance entre la Pologne et la France, qui remonte à 1500 et a été signée sous le règne des Jagellons dont le pouvoir s’étendait alors en Hongrie et les pays tchèques. L'auteur souligne les différences entre l'Europe jagellonienne et celle des Habsbourg. La période la plus récente, c'est-à-dire le XXe siècle, montre la naissance des tendances idéologiques modernes, mais aussi l'effort de reconstruction de la Seconde République de Pologne dans l'entre-deux-guerres. Le chapitre sur la Seconde Guerre mondiale, très synthétique, met en lumière la contribution des Polonais à la lutte sur tous les fronts à l’Ouest et à l’Est, mais aussi le mouvement de résistance sous la forme de l'État souterrain et l'épopée de l'armée du général Anders. La période de la République populaire de Pologne est abordée à travers l'ordre imposé par les soviétiques et les communistes locaux, mais aussi par le biais de l'histoire de l'opposition à ce régime, avec une large référence aux activités d'émigration politique. Le coup d'État de 1989 marque le début d'une nouvelle ère marquée par l'ambivalence : parallèlement au développement économique et à l'intégration avec les structures de l'Occident, un différend éclate sur la forme et l'ordre politique que la nouvelle Pologne, ressuscitée et libre, devrait choisir. Książka poświęcona historii Polski zmierza do przedstawienia tej historii w sposób zarazem logiczny jak i chronologiczny. Autor (który jest profesorem akademickim na paryskiej uczelni i wydał szereg pozycji w renomowanych wydawnictwach francuskich) dużą wagę przywiązuje do jasności wywodu, jego klarownego uporządkowania. Fakty są starannie wyselekcjonowane pod kątem ich reprezentacyjności oraz siły wyrazu, ale także wiązane ze sobą tak, żeby podstawowe składniki oraz ich wzajemna ewolucja stały się widoczne. Celem jest dostarczenie francuskim odbiorcom ( i nie tylko) narzędzi, za pomocą których będą oni mogli przyswoić sobie kolejne etapy tej historii, ale także przekazanie w sposób przystępny wiedzy na temat uniwersalnego wymiaru dziejów naszego kraju. Najwyższa pora mówić o tym, że historia Polski to pewien wzorzec, to pewien kanon, który potrzebny jest Europie dziś. Że nie wolno go przemilczać, gdyż jego znaczenie ma ponadnarodowy wymiar, europejski po prostu. Historia Polski to bowiem zwierciadło, w którym każdy może siebie samego przejrzeć, aby na tej podstawie wyciągnąć wnioski co do własnych przygód z tożsamością oraz dziedzictwem wieków minionych. Jeśli w ogóle Polska bywa przywoływana we Francji, to pokutują dwa stereotypy. Tamtejsze elity odruchowo kojarzą nasz kraj z religijnością o charakterze obskuranckim oraz z nacjonalizmem. Dlatego Autor stara się pokazać w całej pełni potęgę polskiej tradycji parlamentarnej, republikańskiej, ale także kontekst tolerancji religijnej, który tak mocno wyróżniał dawną Polskę na tle europejskich państw w tej materii. Szczególnie zależało autorowi, aby Francuzom dać możliwość uświadomienia sobie, że odzyskanie niepodległości w 1918 nie spadło, by tak rzec, z nieba, tylko było poprzedzone wielkimi zmaganiami. Bardzo zależy mu także na tym, żeby francuskie wyobrażenia na temat historii Europy Środkowo-Wschodniej rozszerzyć poza kontekst jedynej monarchii Austro-Węgierskiej, którą z lubością przedstawia się tam jako jedyny twór państwowy, który niegdyś jako tako pozwolił temu regionowi funkcjonować. W istocie świadomość istnienia dawnej Polski, czyli Rzeczpospolitej obojga narodów z jej niezwykle oryginalnym i pod wieloma względami pionierskim ustrojem, została zapomniana we Francji. Celem książki jest przywrócenie tej świadomości. Rzecz jasna francusko-polskie wątki są eksponowane, począwszy od pierwszego sojuszu pomiędzy Polską a Francją, który datuje się na rok 1500, zawarty jeszcze za panowania – również na Węgrzech i w Czechach – Jagiellonów. Autor stara się pokazać różnice pomiędzy Europą Jagiellońską a Habsburską. Okres najnowszy, czyli dwudziesty wiek jest szczególnie starannie przemyślany – pokazane są narodziny nowoczesnych nurtów ideologicznych, ale także opisany wysiłek zmierzający do odbudowy Rzeczpospolitej w okresie międzywojennym. Rozdział o drugiej wojnie światowej uwypukla wkład Polaków na wszystkich frontach Zachodu, ale także ruch oporu w ramach państwa podziemnego oraz epopeję armii generała Andersa. Okres PRL pokazany jest od strony narzuconego przez Sowietów oraz lokalnych komunistów ładu, ale także w równym stopniu od strony dziejów opozycji wobec tego reżimu z szerokim nawiązaniem do działań emigracji politycznej. Przewrót roku 1989 występuje jako początek nowej ery naznaczonej ambiwalencją – równolegle do rozwoju gospodarczego oraz integracji ze strukturami Zachodu odbywa się bowiem spór o kształt oraz porządek polityczny, jaki nowa, wskrzeszona i wolna, Polska winna obrać. Książka została staranne opracowana graficznie i zyskała dodatkowy atut w postaci ilustracji – są to zwłaszcza obrazy – wychodzących poza pismo w stronę wizualnych przedstawień wielu kluczowych wątków.