Komunikacja w rachunkowości - aspekty językowe

W dobie globalizacji gospodarki zjawiska ekonomiczne stały się bardziej złożone, wzrosła świadomość społeczna i środowiskowa, a nowe technologie otworzyły przed ludźmi niezwykłe możliwości w zakresie przetwarzania informacji oraz komunikacji. Zmiany te wywarły istotny wpływ na rachunkowość, która z biegiem lat ulegała ciągłym przeobrażeniom. W pewnym sensie dojrzała, przechodząc od ewidencji „realnych” i „obiektywnych” transakcji gospodarczych i prezentowania skutków tych zdarzeń w syntetycznej tabelarycznej formie do rejestrowania, pomiaru i opisywania zjawisk ekonomicznych, których istota nierzadko jest trudno uchwytna nawet dla profesjonalnych księgowych. Cechą wspólną tych zmian jest w rachunkowości coraz większy nacisk na komunikację, a dalej idąc, coraz większe jest znaczenie i zastosowanie języka naturalnego w rachunkowości. Celem książki jest identyfikacja, systematyka i objaśnienie problemów językowych stanowiących bariery komunikacji w rachunkowości rozumianej jako byt trójczłonowy obejmujący teorię, politykę i praktykę. Rozdział pierwszy został poświęcony omówieniu istoty rachunkowości jako zjawiska społecznego oraz wyjaśnieniu współzależności między teorią, polityką i praktyką rachunkowości w tym wymiarze. Przedstawiono również ewolucję poglądów na temat społecznych aspektów rachunkowości. Rozważono kwestię postrzegania rachunkowości jako nauki społecznej w różnych kontekstach. Zaprezentowano także relacje między nauką (o) rachunkowości a teorią, polityką i praktyką rachunkowości. Podjęto dyskusję nad kwestią paradygmatów rachunkowości i omówiono trzy konkurujące ze sobą paradygmaty badawcze rachunkowości, tj. paradygmat głównego nurtu, paradygmat interpretacyjny i paradygmat krytyczny, wskazując przy tym na ontologiczne, epistemologiczne, aksjologiczne i metodologiczne założenia tych paradygmatów. Zwieńczenie rozdziału stanowi prezentacja humanistycznych i społecznych nurtów badań w rachunkowości, wśród których wyróżniono nurt psychologiczny, socjologiczny, kulturowy, lingwistyczny, semiotyczny, filozoficzny, etyczny, religijny i gender/queer. Rozdział drugi dotyczy komunikacji w rachunkowości rozumianej jako byt trójczłonowy złożony z teorii, polityki i praktyki. Omówiono istotę, cechy i poziomy komunikacji oraz przedstawiono tradycje teorii komunikacji oraz wybrane ogólne modele komunikacji. Rozważono związki między komunikacją a rachunkowością. Przedstawiono rys historyczny naukowej refleksji nad komunikacją w rachunkowości, sposoby jej ujmowania w świetle różnych tradycji teorii komunikacji oraz kierunki badawcze w tym obszarze. Rozważono przydatność modeli komunikacji do analizowania procesów komunikacyjnych w rachunkowości. Szczegółowo opisano model komunikacji językowej Romana Jakobsona i przedstawiono możliwości jego wykorzystania w modelowaniu i badaniu komunikacji w rachunkowości. W rozdziale trzecim omówiono związki pomiędzy rachunkowością a językiem w dwóch wymiarach. W pierwszym wymiarze (język rachunkowości) postrzega się rachunkowość jako język (biznesu), a drugi wymiar (język w rachunkowości) dotyczy wykorzystania języka naturalnego w rachunkowości. Związki te rozpatrzono w czterech podejściach: strukturalnym, funkcjonalnym, semiotycznym i społecznym. Dokonano również systematyki badań nad językiem (w) rachunkowości, wskazując na przyjmowane paradygmaty, metodologie, podejścia dyscyplinarne oraz podejmowane tematy i problemy badawcze. Rozdział czwarty został w całości poświęcony realizacji celu głównego, czyli identyfikacji, systematyce i objaśnieniu problemów językowych stanowiących bariery komunikacji w rachunkowości. Opisano cel, przedmiot, zakres i metodologię badania oraz przedstawiono uzyskane wyniki. Przeanalizowano i objaśniono sześć zidentyfikowanych w toku badania grup problemów języka (w) rachunkowości, a mianowicie problem języka specjalistycznego, problem translacji, problem polisemii, problem irrelewancji, problem definicji i problem składni. Wskazano również na potencjalne sposoby ograniczenia lub eliminacji tych barier.