Oddać życie za Polskę. Samobójstwo altruistyczne w kulturze polskiej XIX wieku

Książka Stefana Chwina „Oddać życie za Polskę. Samobójstwo altruistyczne w kulturze polskiej XIX wieku”. podejmuje ważny dla zrozumienia „ducha polskiego” temat idei samobójstwa altruistycznego, która zajęła istotne miejsce w kulturze polskiej XIX wieku, ale wpłynęła także na polską świadomość w epokach wcześniejszych oraz w wieku XX.

Autor wędruje po świecie wyobraźni epoki romantycznej, z właściwą sobie niezależnością myśli rewidując utarte opinie i zastarzałe interpretacje. Pisze o postaciach literackich, ale też o realnych ludziach, którzy zakończyli życie tragicznym gestem „dla Polski”, odbierali sobie życie z wyższych powodów, dla dobra narodowej wspólnoty, z którą czuli się związani.

Mowa więc o legendarnej królowej Wandzie, która wolała zginąć niż wyjść za germańskiego księcia Rydygiera, o dwóch posłach na polski sejm – Tadeuszu Reytanie oraz Jerzym Zawieyskim - którzy popełnili samobójstwo w dramatycznych okolicznościach polskiej historii,  o Julianie Konstantym Ordonie, w którego biografii zdarzyły się dwa samobójstwa – jedno mityczne, drugie najzupełniej realne, o którym niewielu Polaków wie, o Reducie Ordona i jej związkach z napięciami między Mickiewiczem i papieżem, o Rajnoldzie Suchodolskim, żołnierzu, który odebrał sobie życie w dniu, w którym Rosjanie zdobyli Warszawę w finale Powstania Listopadowego. W książce jest też mowa o tajemniczych samobójstwach oficerów polskich z armii Królestwa Kongresowego, o samobójstwie Ludwika Spitznagla, młodego przyjaciela Słowackiego a także o zagadkowej postawie Mickiewicza wobec samobójstwa altruistycznego w jego „Grażynie”, „Świtezi” i III części „Dziadów”. Ważną postacią, której został poświęcony osobny rozdział, jest Karol Levittoux, który odebrał sobie życie w warszawskiej Cytadeli, by ratować swoich przyjaciół.

Chwin podejmuje też sprawę mitu Winkelrieda - szwajcarskiego rycerza, którego śmierć zafascynowała Juliusza Słowackiego i wielu Polaków epoki romantycznej a także sprawę obecności w polskiej kulturze postaci biblijnej Jozuego w związku z zawikłanymi uzasadnieniami moralno-filozoficznymi polskich powstań w XIX i XX wieku. Książkę kończy brawurowy esej o najbardziej znanym polskim samobójcy altruistycznym, pułkowniku Michale Wołodyjowskim ze sławnej powieści Sienkiewicza, prezentujący tę postać z nowej perspektywy, dotąd nieuwzględnianej w badaniach literackich.

Wstęp do książki poświęcony jest ogólnej problematyce samobójstwa altruistycznego i jego miejscu  w „kulturze życia” i „kulturze śmierci”, a także podstawowemu pytaniu, jak i dlaczego człowiek staje się samobójcą altruistycznym i jakie mechanizmy sfery symbolicznej decydują o jego decyzjach i zachowaniach.