Lekcja (nie)obecności

Jak uczyć patriotyzmu, który jest „oparty na odpowiedzialności za wspólnotę, niewykluczający nikogo, krytyczny wobec historii i zachowujący szacunek dla dziedzictwa przodków” (Jerzy Nikitorowicz)? Gdzie we współczesnej edukacji polonistycznej znaleźć miejsce dla dziedzictwa polsko-żydowskiego jako znaczącego elementu polskości? Czy w trudnej sytuacji społeczno-politycznej Europy i świata w XXI wieku odrabiamy lekcję daną nam przez historię w wieku XX? Niniejsza książka to swoista kontynuacja rozpoznań poczynionych przez autorkę w poprzedniej rozprawie, odnosząca się do kulturowej teorii narodu jako bardziej inkluzyjnej niż teoria etniczna. Doświadczenia Agnieszki Kani z realizacji projektów edukacyjnych (także międzynarodowych) i twórcze podejście do osiągnięć dydaktyki zagranicznej (głównie amerykańskiej) zaowocowały szczególnie obficie w tych fragmentach książki, które wprowadzają praktyczną wizję edukacji na wskroś humanistycznej, budującej wizerunek człowieka zdolnego wznieść się ponad identyfikację narodową. Fundamentem takiej edukacji Autorka czyni – dostępne wszak uczniom i afirmowane przez nich – przeświadczenie o naturalnej, przyrodzonej nam wszystkim różnorodności, odmienności ludzi. Kluczowe dla tej filozofii edukacji jest rozpoznanie, że kategoria „inności” dotyczy w pierwszym rzędzie nas samych, a jej świadomość pozwala na otwarcie się na drugiego człowieka i pozbycie się lęku. Witold Bobiński SPIS TREŚCI • Wprowadzenie OD TOŻSAMOŚCI „NARODOWEJ” DO „KULTUROWEJ” • Tożsamość narodowa a tożsamość kulturowa • Tożsamość wielokulturowa w praktyce • „Inni” to przede wszystkim my • Polska – ojczyzna Polaków i Żydów? • Wyzwania wielokulturowości dzisiaj DZIEDZICTWA POLSKO-ŻYDOWSKIEGO NA LEKCJI OBECNOŚĆ OBOWIĄZKOWA • Palimpsest? • „Zło bierze się z gadania” lub… z milczenia. Językowy obraz relacji polsko-żydowskich i jego konsekwencje dla współczesności • Kultura żydowska i relacje z innością w młodszych klasach szkoły podstawowej • W poszukiwaniu inspiracji • Edukacja pozalekcyjna HOLOKAUST A EDUKACJA NA MIARĘ XXI WIEKU • Jak rzucić wieniec zielony na grób wykopany w powietrzu? O sposobach „zapisywania Zagłady” i nowej „bibliotece Shoah” • Jak uczyć o Holokauście? • Ogniska poglądów. Propozycja amerykańska w polskiej wersji • Casus Sprawiedliwych, czyli praca wychowawcza • Na czym polega i jaką ma wartość „rozmowa w milczeniu”. Opowiadania Idy Fink • Film Biegnij, chłopcze, biegnij, czyli łagodne wprowadzenie w temat • W stronę edukacji globalnej PROBLEMY POLSKIEJ PAMIĘCI ZBIOROWEJ • Co i jak pamiętają Polacy, a o czym pamiętać nie chcą • Na pozornym marginesie. Powojenna wizja historii • Dziedzictwo polsko-żydowskie – więcej pytań niż odpowiedzi • Współcześni Polacy wobec „obcych” • Podsumowanie, czyli lekcja (nie) do odrobienia? • Aneks Karen Shawn, Ogniska poglądów. O paleniu książek przez nazistów w 1933 roku, przeł. Marianna Szumal, red. i adapt. Agnieszka Kania Marianna Szumal, „Ogniska poglądów”. Przygotowanie uczniów szkoły podstawowej do odbioru tekstów na temat Holokaustu. Eksperyment dydaktyczny Małgorzata Kulik, Klaudia Mucha, „To wszystko jest antysemicką legendą…”. Przełamując stereotyp Żyda • Bibliografia i omawiane pozycje literackie (wybór) • Indeks nazwisk